Het Gemeentearchief Rotterdam heeft zo'n tien afbeeldingen van Kaat Mossel uit de periode 1780-1820. Op een aantal daarvan wordt ze overduidelijk op de hak genomen. Ze staat erop afgebeeld met oranje strikken om haar hoofd en armen, en haar mond wijd opengesperd. Dit is Kaat Mossel zoals de patriotten haar zagen: als een roddelend viswijf. Maar we hebben ook andere prenten – meer neutrale, ja bijna vriendelijke plaatjes, waarop te zien is hoe ze samen met haar vriendin Keet Zwenke mosselen verkoopt.
De kleding die de vrouwen op beide soorten prenten dragen, lijkt overigens op elkaar. Op allebei draagt Kaat een lange rok, schort en een muts. Ook heeft ze een soort sjaal om haar nek. Is dit hoe Kaat Mossel gekleed ging? En hoe zit het met die extra details op de spotprenten: de strikken, de halsketting, de beugeltas en de schoenen (muiltjes)? Droeg ze die in het echt ook, of hadden die een functie in de karikatuur? Vooral die beugeltas intrigeert. Die trof je indertijd vooral aan bij dames uit de hogere kringen. Katharina Mulder was daarentegen van eenvoudige komaf.De waarde van kleding
Onderzoek naar het kleedgedrag van het gewone volk is lastig. De rijken legden meer informatie over zichzelf vast. Er zijn ook meer portretten gemaakt van rijke mensen dan van arme. Zeker eind 18e eeuw. Pas tijdens de Romantiek kregen kunstenaars belangstelling voor het leven van de werkende klasse. Voor wie wil weten welke kleding er gedragen werd, is een overzicht van bezittingen de beste bron. Die overzichten vindt men in de testamenten in het Notarieel Archief. Daarin staan veel sieraden en accessoires genoemd, maar ook veel kledingstukken en schoenen. In testamenten van rijke mensen staan veel dure stoffen, maar kleding was zeker ook in de armere kringen een gewilde erfenis. Omdat stoffen in die dagen nog niet in massa werden geproduceerd en confectiekleding nog niet bestond, was kleding duur. Maar om iets na te laten, moest je wel iets bezitten. Wie niet meer bezat dan de kleren aan z'n lijf - laat staan het geld om de notaris te betalen - liet geen testament opstellen.
Arm of redelijk welvarend
Katharina Mulder heeft waarschijnlijk geen testament laten opmaken in Rotterdam. Dat zou erop kunnen duiden dat ze niet veel geld had. Volgens Eric Palmen was het inkomen van een keurvrouw inderdaad geen vetpot. Charlotte van Genderen gelooft daarentegen dat Kaat redelijk welvarend moet zijn geweest. Ze wijst erop dat Kaat een eigen huis bezat en dat ze voor een zieke vriendin dure citroenen heeft kunnen kopen. Dat maakt de kans groter dat ze een beugeltas heeft bezeten.
Aan de andere kant zal Kaat Mossel haar kledingkeuze toch ook hebben laten afhangen van praktische overwegingen. De stoffen moesten warmte bieden op de koude kade en goed ademen als ze midden in de zon stond. Haar kleding moest tegen water kunnen en haar niet belemmeren in haar werk. Dat maakt het weer onwaarschijnlijk dat een mosselvrouw met een beugeltas en muiltjes heeft rondgelopen.
Katharina Mulder heeft waarschijnlijk geen testament laten opmaken in Rotterdam. Dat zou erop kunnen duiden dat ze niet veel geld had. Volgens Eric Palmen was het inkomen van een keurvrouw inderdaad geen vetpot. Charlotte van Genderen gelooft daarentegen dat Kaat redelijk welvarend moet zijn geweest. Ze wijst erop dat Kaat een eigen huis bezat en dat ze voor een zieke vriendin dure citroenen heeft kunnen kopen. Dat maakt de kans groter dat ze een beugeltas heeft bezeten.
Aan de andere kant zal Kaat Mossel haar kledingkeuze toch ook hebben laten afhangen van praktische overwegingen. De stoffen moesten warmte bieden op de koude kade en goed ademen als ze midden in de zon stond. Haar kleding moest tegen water kunnen en haar niet belemmeren in haar werk. Dat maakt het weer onwaarschijnlijk dat een mosselvrouw met een beugeltas en muiltjes heeft rondgelopen.
Muilen en een beugeltas zullen waarschijnlijk niet zulke luxe items geweest zijn dat ze buiten het bereik van een mosselvrouw lagen.
BeantwoordenVerwijderenIn 1817 verscheen er in Engeland een boek met prenten van Miss Semple waarin ze verslag doet van haar reis door Nederland (The costume of the Netherlands,displayed in thirty coloured engravings. After drawings from nature by Miss Semple, with descriptions in English and French.) Plaat 6 toont een 'maid servant of Rotterdam' die muilen draagt ('slippers without quarters' quarters zijn hielstukken). Op plaat 10 zien we 'a woman of the neighbourhood of Rotterdam'. Over haar zegt Miss Semple o.a.: 'She was returning from the fish-market with her purchase, in a painted tin-basket, and had just put the change of her money into her purse, which is usually made of silk with a silver rim round the opening; they are very large and divided in the middle; one part serving as a work-bag.'
Het lijkt me dat als een vrouw die boodschappen deed al een zilveren beugeltas had voor haar geld, een koopvrouw zoals Kaat Mossel bij wie veel meer geld door haar handen ging, er zeker een gehad zal hebben. En beugels konden ook van onedel metaal gemaakt worden.
1817 is natuurlijk wel een aantal decennia later dan de periode waarin Kaat Mossel beroemd werd, maar Nederland kwam armer uit de Franse tijd dan het erin gegaan was, dus de welvaart zal wel niet gestegen zijn in de tussentijd, eerder gedaald.